Groot bonusfeest, ook bij Friesland Bank
Bonussen voor bankiers, dat is lachen. Banken trekken zich niets aan van regels en vooral niet van moraal. Is er een leven zonder bonussen mogelijk?
Door Bert de JongDe exorbitante bonuscultuur in de bankenwereld is mede de oorzaak van de financiële en economische crisis. Bankiers denken niet aan klanten, maar vooral aan hun eigen portemonnee. Bonussen zijn voor altijd verbonden aan banken. Niet alleen in de Londense City, ook in het eigen zuinige Nederland. Zelfs in Friesland.
Neem nou Friesland Bank, toen het nog een vitale bank leek. In het jaar 2009 toucheerden de scheidend topman Willem Cramer en zijn opvolger Robbert Klaasman beiden €100.000 aan variabele beloning, naast het recht op een vast jaarsalaris van €400.000.
De vertrekbonus van de na een verschil van inzicht vertrokken Willem Cramer loog er ook niet om. Met een buidel vol, €500.000 in totaal, verdween hij begin 2009 uit het Friese strijdperk, een illusie armer.
Zijn opvolger Robbert Klaasman deed het in 2010 voor nog meer. Hij toucheerde een vertrekbonus van €605.000 voor een mislukt avontuur van een jaar als topman van Friesland Bank. De vergoeding was opgebouwd uit een vast jaarsalaris van €450.000, de gemiddelde variabele beloning over drie jaar werken bij de bank van €126.000, nog €14.000 voor afwikkeling overige rechten en aanspraken en de rest als vergoeding voor de fiscale bijtelling voor privégebruik van de auto van de zaak.
Bij Friesland Bank werd het de commissarissen op enig moment ook te gortig, vooral onder druk van de publieke ophef over bonussen en de graaicultuur bij banken. Ze hadden een uitgelezen moment om er een streep door te zetten toen de bank over 2010 het eerste verlies in de historie bekendmaakte. Vanaf dat moment kreeg de driekoppige raad van bestuur geen bonussen meer. De resultaten waren er niet naar.
Tot en met 2010 was het overigens best prettig geregeld voor de leden van de raad van bestuur. De variabele beloning mocht maximaal 50 procent van het vaste salaris bedragen. En daarbij opgeteld kon nog een aantal belangrijke secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals pensioen en compensatie voor fiscale bijtelling door privégebruik van de auto van de bank.
Bonussen zijn een perverse stimulans. Risicovol handelen door bankiers wordt beloond. Het belang van klanten wordt dan secundair. Over de toekomst van de bank wordt amper nagedacht. Een bankroet van een bank, zulks leek tot 2008 ondenkbaar.
Dit was het niet. Daarom moesten in 2008 ABN Amro, SNS en Fortis door de Staat worden gered. Ook ING en Aegon zijn met staatssteun overeind gehouden. Friesland Bank liet hulp aan zich voorbij gaan, maar moest mede daardoor in 2012 alsnog capituleren.
Zoveel jaren na de ineenstorting van de financiële sector zijn er in 2015 eindelijk regels van kracht om bonussen te beperken. Tijd voor een vreugdedansje, zo is paal en perk te stellen aan de graaicultuur bij banken.
Bij bankiers wordt er heel anders gedacht. Daar lachen ze om mores. Ze tonen zich vooral slim in het omzeilen van regels en het negeren van afspraken. De meeste banken zijn sinds 2008 gewoon doorgegaan met het toekennen van extra beloningen aan bankiers. Alleen worden bonussen even anders genoemd.
Twee door de Nederlandse Staat overeind gehouden banken, ABN Amro en ING, zijn alvast begonnen met een nieuwe bonusronde. De vaste salarissen van de leden van de raad van bestuur zijn fors verhoogd.
ING deed het al op 8 november 2014, de dag nadat de laatste euro staatssteun was afbetaald. Bestuursvoorzitter Ralph Hamers toucheert nu €1,63 miljoen, tegen €1,18 miljoen voorheen. ING zegt nog sober te zijn, maar niet anders te kunnen om voldoende gekwalificeerd internationaal management te kunnen werven.
Bij ABN Amro was er het plan dat alle leden van de raad van bestuur, met uitzondering van bestuursvoorzitter Gerrit Zalm die al op €700.000 zit, een ton extra zouden krijgen. De bestuurders zouden voortaan jaarlijks €708.000 ontvangen. Daaroverheen zou nog 20 procent van het basissalaris als bonus kunnen worden toegekend.
Er stak een storm van publiek verontwaardiging op, maar de raad van commissarissen wilde daar niet naar luisteren. Pas in het laatste weekeinde van maart 2015 draaide de raad van bestuur zelf bij, nadat minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën als straf de beursgang van ABN Amro had uitgesteld, juist vanwege het bonusbeleid.
Gouden ketenen
Is er voor bankiers leven mogelijk zonder bonussen? ,,Triodos laat zien dat het kan’’, zegt Maarten Thijs, woordvoerder van Triodos Bank, een financiële instelling op ideële grondslag ,,Bonussen zijn gouden ketenen, maar je hebt ze absoluut niet nodig voor loyaliteit van werknemers. Onze bank kan voldoende gekwalificeerde krachten krijgen.''
Rabobank schafte in 2013 het bonussysteem voor het topkader af. Dat was mede ingegeven door alle heisa die over de bank kwam door het Libor-renteschandaal. President-commissaris Wout Dekker kondigde op de algemene ledenvergadering van 2014 aan dat de Rabobank overweegt om weer bonussen in te voeren. Maar die zullen dan gericht zijn op langetermijndoelstellingen.
Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken ontvangt slechts 2 procent van de 90.000 bankmedewerkers in Nederland een variabele beloning van 20 procent of meer. Voorzitter Chris Buijnk vindt een specifiek beloningsbeleid in Nederland helemaal niet nodig. ,,Banken werken hard aan versobering van arbeidsvoorwaarden.''
Bij Triodos Bank kennen ze juist geen groot verschil tussen de hoogst en laagst betaalde medewerker. Een factor 10 is de limiet. Topman Peter Blom heeft een jaarsalaris van €272.000. Bonussen kennen ze niet. Aan het eind van het jaar krijgen alle medewerkers van hoog tot laag een paar honderd euro als blijk van waardering voor de collectieve prestatie.
Triodos Bank is de vluchthaven voor mensen die zich afkeren van hun bank door de bonussen. Elke keer als er ophef ontstaat, is het raak. ,,Het is hetzelfde patroon, iedere keer weer. Dan is het een week met een piek en daarna is het weer de gestaag stijgende lijn. Ruim duizend nieuwe klanten is nu het resultaat’’, zegt Thijs. Triodos heeft meer dan 530.000 klanten.
Laatste zetje
De overstappers benutten de bonusdiscussie als laatste zetje. Een ander deel heeft geen goed woord over voor de bonusverhogingen, maar ziet er als een berg tegenop om ook daadwerkelijk de overstap te maken. De administratieve rompslomp die daarbij komt, werkt ontmoedigend, ondanks de overstapservice die banken aanbieden.
Bij Triodos Bank past woordvoerder Thijs op een oordeel te geven over het bonusbeleid bij andere banken. Met enig genoegen verwijst hij naar het jongste boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk over de Londense City. Luyendijk is ervan overtuigd dat de financiële sector de samenleving weer naar het ravijn brengt. De banken gaan op de oude voet voort. Het bonusplafond noemt hij ,,symboolpolitiek''. De symptomen worden bestreden, maar de oorzaak wordt niet aangepakt.
Dat is nou juist de meerwaarde, concludeert Thijs. ,,Dat je als klant met je geld een zetje in de goede richting kunt geven. Zoiets vereist een bewuste keuze. We zijn opgeschoven van het Rijnlandse model naar het Angelsaksische model. Het is denken in termen van winst en kapitaal. Het rendementsdenken is prominenter geworden in onze samenleving. Neem de rente. We willen het hoogste tarief voor ons spaargeld. Niemand die zich afvraagt hoe de rente wordt verdiend. Daarmee hebben velen ook boter op hun hoofd.''
Laatst gewijzigd op 29-03-2015 om 23:01 uur
