Mes en vork? Nee, vork en lepel

Op verkeersborden die verwijzen naar restaurants staan een vork en een lepel. Dus geen vork en mes, wat logischer lijkt. Kan iemand uitleggen hoe dit zit?

Door André Keikes

Behalve spaghetti voor fundamentalisten, eet je in onze streken geen gerechten met vork en lepel. Als kind al word je geleerd ‘netjes met mes en vork’ te eten. Dat valt eerst nog niet mee en naarmate de omgangsvormen verder verwilderen, vergeten ook vele volwassenen dat mes wel eens, aangezien het naar binnenschuiven van de voeding ook wel met alleen een vork lukt of gewoon met de handen. Vooral die handen-optie is flink toegenomen sinds McDonalds en andere Amerikaanse dik-in-een-wip-restaurants het oude continent hebben overgenomen. Maar eten met vork en lepel? Dat doen ze zelfs daar niet.

Je leeft lang in de waan dat er op alle verkeersborden messen en vorken staan, maar heb je je eenmaal verbaasd over die lepel, dan zie je dat dat pictogram overal in ons land de norm is. Toch moet het haast wel ooit anders geweest zijn, want wie bedenkt er nou zoiets spontaan?

Geen idee

Oeds Postma van Holscher Bebakening, het Leeuwarder bedrijf dat actief is op het gebied van tijdelijke en permanente verkeersmaatregelen en bewegwijzering, weet het niet. Hij is niet de enige. Patricia Arkestijn van de HR Groep, de verzamelnaam van een groot aantal bedrijven, gespecialiseerd op het gebied van verkeersveiligheid, straatbeeld en bewegwijzering en zelf producent van verkeersborden, heeft ook geen idee, maar vindt het wel een interessante vraag.

Ook Priscilla van Urk van Van der Valk hotel Hardegarijp - Leeuwarden kan na rondvraag geen antwoord geven. Nathalie Dingeldein van het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) benadrukt dat het CBR zich uitsluitend richt op examens en verkeersveiligheid en daarbij speelt het nu eenmaal geen rol of er een lepel of een mes op het bord staat. Al moet je dan wel hopen dat nooit een wijsneuzige kandidaat de gevreesde lepel-vraag aan zijn rij-instructeur of examinator voorlegt.

Kijken en herkennen

Volgens Wim van der Weide van verkeersbordenproducent Informatiebord.nl moeten we het antwoord juist wel zoeken in de hoek van verkeersveiligheid. Snelle herkenning is alles bij pictogrammen. Je moet immers in een paar seconden zien waar het om gaat. ,,Ik neem aan dat een lepel veel gemakkelijker te herkennen is dan een mes. Je zegt wel ‘mes en vork’ maar kijken en herkennen is wel wat anders dan praten.’’ Wij mogen van hem aannemen dat daar veel onderzoek naar gedaan is ‘met testpersonen en dergelijke’.

Maar gezien de veelheid aan verkeerspictogrammen met nog veel merkwaardiger vormen, ligt het toch niet voor de hand dat om die reden het mes is ingeruild voor een lepel. Ook de soeplobby kan gevoegelijk worden geschrapt, bovendien verkopen wegrestaurants als McDonalds en dergelijke helemaal geen soep. Wel McFlurry, maar dat eet je niet met een serieuze lepel. De lepel waar we het in ons onderzoek over hebben, is bepaald geen lepeltje, dat is een echte soeplepel, gezien de maat van de vork.

Rijkswaterstaat

Eindverantwoordelijk voor de Nederlandse wegen is Rijkswaterstaat in Rijswijk. Sinds vorig jaar is de ANWB niet langer de centrale organisatie op het gebied van bewegwijzering, een gevolg van verplichte Europese aanbesteding, maar de Nationale Bewegwijzeringsdienst van de gezamenlijke wegbeheerders. Die weer onder Rijkswaterstaat valt.

Daar houdt communicatieadviseur Cherryl Naarden het formeel. Zij wijst erop dat er ‘voor restauratieve voorzieningen’ meerdere pictogrammen in omloop zijn ‘of zelfs denkbaar’. Die laatste opmerking valt uit te leggen als zelfgeschilderde pijlen of misschien wel wenkende poppen, maar dat is wat anders dan de officiële verkeersregels en verkeerstekens.

Volgens Naarden heeft elke land keuzevrijheid, wat ook de wel degelijk voorkomende mes en vork-borden in buurlanden verklaart. Er zijn dus geen richtlijnen voor, al ondertekenden de Europese landen massaal het Verdrag van Wenen in 1968, waarmee gepoogd werd de verkeerstekens verregaand te uniformeren. Eerdere pogingen daartoe stamden uit 1908 en 1931. Van wegrestaurants was toen nog nauwelijks sprake.

Maar ook Rijkswaterstaat kan geen uitspraken doen over de overwegingen en de keuze voor het pictogram met de lepel en de vork. Die zijn volgens Naarden decennia geleden gemaakt en niet meer te achterhalen. Ze voegt er volledigheidshalve aan toe dat een belangrijk criterium bij keuzes voor pictogrammen op verkeersborden herkenbaarheid bij de weggebruikers is. ‘Het huidige pictogram wordt om die reden vandaag de dag nog steeds gebruikt.’

Is dat een antwoord? Nauwelijks. Alle verkeersborden worden immers van tijd tot tijd aangepast en zo nodig gemoderniseerd. Daar wordt over nagedacht en vergaderd, mag je hopen. Bovendien: een kind kan je vertellen waarom er geen borden met paard en wagen, handkarren en stoomtreinen meer bestaan en de auto op een verkeersbord (pictogram autoweg) ziet er ook al lang niet meer uit als een Spyker uit 1900. De automobilist kan kennelijk heel wat aan.

Mes bij zich

Een echte oplossing voor ons vraagstuk lijkt niet in zicht. Tot behulpzaam meedenkende vrienden zich melden. Zij vermoeden een simpele verklaring: ‘de vork voor vast voedsel, de lepel als symbool van vloeibare spijzen’. Met als ultieme verklaring: ‘vroeger had iedereen z'n eigen mes bij zich, dus dat hoefde je niet apart te annonceren’. Het klinkt als de meest plausibele verklaring van al. Ook de vroegere culinair recensent van Het Parool, Johannes van Dam, nam altijd zijn eigen superieure mes mee naar het restaurant.

Zou dit het zijn?

Op weg naar Amsterdam, zie je sinds kort drie gloednieuwe verkeersborden langs de snelweg op de Afsluitdijk staan, die verwijzen naar het restaurant in het Monument. Drie keer een vork en een mes! Je gelooft je ogen niet. Maar als je een halve dag later terugrijdt en dus het Monument vanaf de andere kant benadert, is alles weer als vanouds: drie grote borden met vork en lepel.

Laatst gewijzigd op 09-09-2015 om 21:44 uur