Na de grutto volgt het slobeendei

Het eerste kievitsei is gevonden en het grutto-ei is er ook al. Nu is het wachten op het slobeendei.

Het bioritme van vogels zit prachtig in elkaar. Het kievitsei kwam dit jaar twee dagen later dan in 2014. En wat een wonder: het eerste grutto-ei ook. Dat werd vorig jaar gevonden op 23 maart en dit jaar op 25 maart.

Voor de grutto is het trouwens een flinke prestatie. Waar de kieviten hier al in januari werden gesignaleerd bereikten de eerste grutto’s pas op 19 februari vanuit Afrika Nederland. Een ruime maand later worden de nesten gevuld.

Het gezegde ‘In mei leggen alle vogeltjes een ei’ gaat al lang niet meer op. Door de bank genomen komen eieren steeds vroeger in het jaar. Amper 5 procent van de vogelsoorten legt na 1 mei nog een eerste ei. In vergelijking met dertig jaar geleden ligt een pimpelmees bijvoorbeeld tien dagen voor op schema.

Dat heeft alles te maken met de opwarming van de aarde. Vogels stemmen het leggen van hun ei af op de verwachte beschikbaarheid van insecten, zoals rupsen, een paar weken later, als de kuikens uitkomen.

Een hele kunst. Want hoe weten vogels die in Afrika overwinteren wanneer in Nederland het voorjaar begint? Toch komen trekvogels altijd exact op het moment dat er hier in de bodem voldoende voedsel voor hen te vinden is.

In 2012 promoveerde Sonja Schaper op een driejarig onderzoek naar het eileggen van de koolmees. Ze hield 108 paartjes koolmezen in volières met wisselende temperaturen.

De groep koolmezen die in een kooi zat waar de kachel over een lange periode een paar graden hoger stond paste de datum van het eileggen niet aan. Maar bij de koolmezen in de volière waar de temperatuur op één dag ineens omhoog werd gedraaid begonnen de hormonen direct op te spelen. Zij legden hun eieren dagen eerder.

Dankzij de wetenschap zijn er modellen gemaakt die de datum van het eerste-eileggen vrij exact kunnen voorspellen. Neerslag, temperatuur en zonneschijnduur zijn de belangrijkste variabelen. Op de website Natuurkalender.nl staat de voorspelling voor 35 broedvogelsoorten.

Zo weten we dat de bosuil als eerste in het jaar zijn ei legt; op 28 januari 2015 had 5 procent van de broedparen er één. De kievit komt als tweede (7 maart) en de wilde eend is op 13 maart een goede derde. Dan volgen de havik, de wulp, de meerkoet, de waterhoen, de buizerd, de merel en de grutto.

Na de grutto is het nu tijd voor het eerste slobeendei. Bij deze soort zal dit jaar 5 procent van de paartjes op 1 april een ei hebben gelegd.

De grootste bulk eieren komt in de tweede helft van april. En net als bij mensen, zijn er ook in de vogelwereld late ouders. De spotvogel (21 mei) en de kleine karekiet (23 mei) zijn twee- en een-na-laatste.

De boomvalk sluit de rij met een eerste ei rond 1 juni. Maar de boomvalk moet ook wachten tot kraaien en andere vogels zijn uitgevlogen; hij is gemakzuchtig en kraakt hun nest.