Op de garnaal is geen peil te trekken

De garnaal is een groot mysterie. Archeologen breken zich het hoofd. Nergens is een spoortje garnaal terug te vinden.

Door De Redactie

Belgische wetenschappers maakten er maandenlang studie van. Ze speurden in de bodem naar restjes garnaal. Tevergeefs.

Van hun rapport Vissen in het Verleden spat de ergernis af. ,,In de Afrikaanse savanne’’, spreken de Belgen ,,zijn meer vondsten van mensachtigen, dan van garnalen in de Europese archeologie’’.

De garnaal is een bijzonder ding. Tien poten, half Lauwersoog leeft ervan. De Dag van de Garnaal bestaat er niet voor niets.

Verleden is grijs gebied

Maar het verre verleden van de Crangon crangon blijft een grijs gebied. Sinds wanneer eet de mens garnalen? En hoe dan? Was de garnaal vroeger een luxe product?

We weten het niet. De bodem bewaart geen garnalen. We vinden restjes mammoeten van 2,5 miljoen jaar geleden maar de oudste vondst op Belgische grond is een flinter grijze garnaal in de beerput van de veertiende-eeuwse stadsgevangenis van Mechelen.

Het komt door de samenstelling. Het fragmentarische uitwendige skelet van de garnaal maakt dat die razendsnel in kleine stukjes uiteen valt. Het skelet bestaat uit chitine en kalk. Zuur regenwater lost de kalk op en bacteriën vreten de rest van de organische chitine op. Weg garnaal.

Wat wetenschappers rest, zijn schriftelijke beschrijvingen uit vroeger tijden. Daaruit leren we dat de Romeinen rond het jaar nul garnalen aten. En dat er later, in de Middeleeuwen, vorstelijk in garnalen werd gehandeld.

In 1350 voer er een handelsschip bij Dordrecht waarvan rentmeester Harman Vincke van Zuid-Holland minutieus de lading beschreef; naast rijst, kaneel, suiker en amandelen ,,1 tonnekijn gharnaets van omtrent 30 stopen’’.

En in 1385 liet de bisschop van Luik twee bakjes garnalen met een boot aanvoeren over de Schelde, van de Belgische kust naar Luik, 150 kilometer verderop. In beschrijvingen van de keukeninventaris van Filips de Schone komen garnalen ook voor.

Vermoedelijk was de garnaal een luxe product voor mensen die ver van de kust woonden - logisch, want hij is lastig goed te houden - maar voor de burgerij aan de kust niet zo bijzonder.

Rond 1600 werd de garnaal in Scheveningse huishoudens hooguit verwerkt in omeletten. Hij diende vooral als aas om schelvis en kabeljauw te vangen.

Onkruid van de zee

En tegenwoordig? Het gaat op en neer met de garnaal. Garnalen zijn het onkruid van de zee. Een Zeeuwse visser vergeleek ze met luizen; ,,Je hebt ze of je hebt ze niet''.

Het ene jaar zwemmen er veel, het andere weinig. En de prijs schommelt net zo hard heen en weer. In 2011 kostte een kilo garnalen op de visafslag 2 euro. in 2012 meer dan 4 euro en vorig jaar nog geen 3.

Op de garnaal is kortom geen peil te trekken. Hij is er. Maar voor je er erg in hebt, is hij weer weg. En dat gaat al eeuwen zo.

Harssenen als garnael

In de taalkunde betekent het woord garnaal niet veel goeds. Een garnaal is klein en nietig. Dat geldt voor mensen, of meer specifieker voor hun hersenen.

In de Middeleeuwen heette de garnaal nog gernaet, gheernaert, of garnaet. Later werd dat garneel en weer later garnaal.

In een geschrift uit 1657 wordt voor het eerst iemand beschreven met ‘harssenen als garnael’. Ook in de boeken van Betje Wolff en Aagje Deken uit de achttiende eeuw wordt ergens gesteld dat iemand ‘het verstand heeft van een garnaal’.

Van Kooten en De Bie deden er nog een schepje bovenop. Zij verzonnen in 1975 de uitdrukking ‘zo stoned als een garnaal’.

Hun liedje ‘Stoont als een garnaal’ werd geschreven voor het televisieprogramma Hadimassa. En sindsdien weet iedereen in Nederland welke geestelijke toestand daarmee wordt bedoeld.

https://www.youtube.com/watch?v=pOIzXiceauw

Laatst gewijzigd op 01-05-2015 om 22:52 uur

 




Meer De dag

Friese paarden missen Gouden Koets

Prinsjesdag 2016: burgers tonen meer vertrouwen in de economie, door het kabinet is een begin gemaakt met het uitdelen van extraatjes, maar het achtspan Friese paarden mag niet voor de Gouden Koets. Ze trekken de Glazen Koets met daarin de koning en de koningin. 

Door De Redactie

Het jaar dat de Friese zomer wegbleef

Weerinstituut KNMI spreekt van een statistisch slechte zomer. Er zijn in 2016 nog maar weinig mooiweerdagen geteld. Maar precies tweehonderd jaar geleden was er pas echt reden tot klagen. 1816 staat te boek als het jaar dat de zomer wegbleef. 

Door De Redactie
 

Pasen: veelvreterij met eieren en 30 liter bier

Tijdens de paasdagen eten we in ons land zo'n 32 miljoen eieren. Voor ieder twee zeg maar. De Grouster dominee Joost Hiddes Halbertsma ontpopte zich in de negentiende eeuw tot landelijk kenner van paaseieren. Veelvreterij met Pasen, hij rilde ervan.

Door De Redactie
 
 
 
 
 
 

Herfst en dat met de sombere knolparasolzwam

Het is volop herfst. Maar het aantal paddestoelen loopt al jaren terug. De bossen van Lauswolt zijn een walhalla voor paddenstoelkenners. Hier groeien 175 verschillende soorten. Dat is meer dan waar ook in Friesland.

Door De Redactie
 

Alles wijst op een koude winter

Het wordt volgens sommige weerkijkers een koude winter. Misschien wel de koudste in vijftig jaar. Al op 12 oktober 2015 is het bitterkoud met ijs op de ruiten.

Door De Redactie

Gevraagd: wilde plannen voor Tsjûkemar

Het Tsjûkemar is nu soms spookachtig. Maar het kan flitsend worden. Met een elektrische waterskibaan, een hoek voor kitesurfen, eilandjes die tribune zijn voor het skûtsjesilen. En ja, langs de snelweg A6 in het meer kan iets met allure. Weg met seks.

Door Bert de Jong
 

Friese paarden gaan Gouden Koets missen

Voor de Friese hengsten Pyke, Lieuwe en Nolle is het de vraag of ze ooit nog op Prinsjesdag de Gouden Koets zullen trekken. Na Prinsjesdag 2015 is de koets drie tot vier jaar uit roulatie voor groot onderhoud.

Door De Redactie
 

Tik op de vingers om brug bij Deinum

De brug in de N31 bij Deinum mag dan verwijderd zijn, de gemeenteraad moet nog wel duidelijk maken waarom er geen fietsbrug voor in de plaats komt. De Raad van State vindt dat de gemeente het huiswerk over moet doen.

Door De Redactie
 
 

Joure viert skûtsjefeest

Het kampioenschap van het Jouster skûtsje is een kampioensfeest voor duizenden Jousters geworden. De Jousters zijn net zo uitgelaten als de bemanning. 

Door De Redactie

Oudste zeilschool? Staat in Sneek

Friesland zeilt. Het komt door de Eerste Friesche Zeilschool, kortweg de EFZ. Het was de allereerste van heel Nederland, opgericht in het oorlogsjaar 1941. Tegen dilettantisme op het water.

Door De Redactie
 
 
 
 
 

Keningsswipedei in Leeuwarden

Niet kaatsen, schaatsen of fierljeppen, maar harddraven was in de negentiende eeuw de meest populaire sport in Friesland. Zaterdag is het is na een eeuw weer Keningsswipedei in Leeuwarden.

Door De Redactie
 
 
 
 

Koud? In 1902 was het pas koud!

Het geklaag over de kou is niet van de lucht. Gelukkig, de eerste week van juni heeft warme dagen, voorspelt weerman Piet Paulusma. De mei van 2015 was te koud. Maar het kan altijd erger.

Door De Redactie
 

Er zijn elke maand weer minder werkers

De wereld nu eens in werkenden en niet in werklozen. Van de 12,7 miljoen mensen tussen de 15 tot 75 jaar hebben er 8,3 miljoen een betaalde baan. Maar er is iets geks: de beroepsbevolking wordt elke maand 5000 mensen kleiner.

Door De Redactie

Oplossing wegen: bermbelasting trekkers

Er is veel onderhoud aan Friese wegen nodig. De Partij voor de Dieren legt de schuld bij de trekkers. Deze belasten de wegen. En ook de bermen. Een bermbelasting voor trekkers moet de oplossing zijn. 

Door De Redactie
 

Nieuwe energie voor Fryslân

Het coalitieakkoord van CDA, FNP, VVD en SP maakt duidelijk wat het Fries provinciaal bestuur de komende vier jaar van plan is. De provinciale motorrijtuigenbelasting gaat vier jaar lang jaarlijks €20 miljoen omlaag.

Door De Redactie
 

Heel Friesland aan de Workumer el

Waardeloos was het, in de Middeleeuwen. Iedere plaats had zijn eigen lengtemaat. Voer voor veel gesjoemel. Daarom werd in 1504 de Workumer el ingevoerd, de standaardmaat voor heel Friesland. Nu is ie terug.

Door De Redactie
 
 

Onze allochtonen? Dat zijn de Duitsers!

Het zijn niet de Antillianen, niet de Turken en niet de Marokkanen. Nee, de Duitsers vormen met afstand de grootste groep allochtonen in Friesland. De Indonesiers komen op een tweede plek, de Polen op een derde.

Door De Redactie
 

Het eerste lintje ging naar de commissaris

Lintjesregen. In Friesland dit keer 81toegekende lintjes, veel minder dan voorgaande jaren. Het allereerste lintje daalde in juni 1892 op Friesland neer. De commissaris der koningin was een van de twaalf ontvangers.

Door De Redactie
 
 

Nooit eerder zo veel teken

Nooit eerder sloegen de teken zo massaal toe als het eerste halfjaar van 2015. Biologen waarschuwen voor een nieuw recordjaar. Juist op Friese grond, vanwege de muizenplaag.

Door De Redactie
 

Krimpgebied heeft vrouwen nodig

Je zult er maar wonen, in Noordoost-Friesland. Krimpgebied. De Tweede Kamer trekt er een debatdag voor uit. Toch helpt debatteren niet alles. Een krimpgebied heeft vrouwen nodig.

Door De Redactie
 
 

Je veter zit los

De klad lijkt er in te zitten, in goede 1-aprilgrappen. Toch is het woensdag weer uitkijken geblazen.

Door De Redactie
 

Kiplekker ondanks de vogelgriep

Zo’n kip die besmet is met de milde vorm van vogelgriep merkt er niet zoveel van. Hoogstens voelt zij zich even wat minder fit. Een mens zou zeggen: een beetje katterig, maar je gaat er wel om naar je werk.

Door De Redactie
 

De informateur is zo oud nog niet

Jouster Geart Benedictus (62) is de informateur die een nieuw Fries college van gedeputeerde staten mag boetseren. Je zou bijna vergeten dat deze erebaan nog maar pas bestaat.

Door De Redactie
 
 
 

Eigen regels, geen groene ambtenaren

In de provincie waar alle ruimte is, daar moeten boeren en burgers ook de ruimte krijgen. Deze retoriek van het CDA gaat erin als een preek in een ouderling op het verkiezingsdebat van LTO Noord in Leeuwarden. Er is weerwoord.

Door Redactie
 

Wat een geluk, Friezen helpen graag

Friezen steken maar wat graag de handen uit de mouwen op de school van hun kinderen. Landelijk gaan ze daarmee ruim aan kop, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Door De Redactie

Eerste kievitsei

De kieviten buitelen al volop dit voorjaar van 2015. Meer dan andere jaren zelfs, althans zo lijkt het. 

Door Redactie
 
 
 
Pagina 1 van 1