Afscheid van Freek de Jonge 

Huilend van het lachen hingen we in onze stoelen, op rij 4 in de Leeuwarder Harmonie. Neerlands Hoop in Bange Dagen speelde een try-out, en Freek de Jonge liet de zaak hilarisch uit de hand lopen. Een paar dagen geleden liep hij zelf uit de rails, en niet voor het eerst. Derhalve: bedankt en adieu, Freek.  

Het was 1976, en Neerlands Hoop probeerde de nieuwe voorstelling Interieur uit. Al sinds 1968 volgden we Freek (sketches, zang) en Bram Vermeulen (elektrische piano, gitaar, zang). Als hondstrouwe fans in het theater, als kopers van alle langspeelplaten. Wat een verademing, na de brave Grote Drie die het vaderlandse cabaret jarenlang hadden gegijzeld – Wim Kan, Wim Sonneveld en Toon Hermans. Het duo Vermeulen-De Jonge draafde met vlammenwerpers op alle heilige huisjes af. 

In '76 beheerste de Lockheed-affaire talloze voorpagina's. Prins Bernhard werd verdacht van het aannemen van dik een miljoen dollar aan steekpenningen. De Amerikaanse vliegtuigbouwer had dat bedrag over voor de verkoop van straaljagers aan de Nederlandse luchtmacht. Een commissie van wijze mannen vond geen direct bewijs. Wel werd achterhaald dat allerlei bedragen waren overgemaakt naar een niet verder te traceren Victor Baarn (paleis Soestdijk staat in Baarn) en naar de levensgezel van Bernhards moeder.  

De prins moest zijn functies in het bedrijfsleven en als inspecteur-generaal van de krijgsmacht neerleggen, en mocht niet meer in uniform optreden. Natuurlijk besteedden Bram en Freek in de Leeuwarder try-out van Neerlands Hoop Interieur aandacht aan de kwestie. Midden in de voorstelling rinkelde op het toneel een bakelieten telefoon. Het was Hare Majesteit, die haar nood over de affaire en haar prins-gemaal klaagde. Freek bouwde het uit tot een dolkomisch gesprek waar geen einde aan kwam. Het doek viel uiteindelijk drie kwartier later dan gepland. Hij was briljant. Staand en lang applaus. 

De heren hadden kennelijk hun dag niet 

Aan die voorstelling moest ik achttien jaar later denken. In 1995 zaten we weer op een van de voorste rijen in de Harmonie. Het duo was toen al zestien jaar uit elkaar. Bram zocht en vond een eigen muzikale weg, die de moeite van het volgen meer dan waard bleek. Freek ontwikkelde zich met succes verder als solocabaretier, dus ook hem bleven we trouw. Die avond speelde hij samen met de popband The Nits het programma Dankzij de Dijken. Dat viel tegen. Slordig, ongeïnspireerd, de heren hadden kennelijk hun dag niet. 

Kan gebeuren, denk je dan, volgende keer beter. Maar toen na het logisch magere applausje het doek voor de pauze zakte, gebeurde er iets raars. Freek mompelde, weglopend naar de coulissen, achter het gordijn iets in zijn handmicrofoon. Omdat we vooraan zaten was het goed te verstaan, wat waarschijnlijk ook zijn impulsieve bedoeling was. ,,Wat er met deze zaal aan de hand is... Zoiets heb ik nog nooit meegemaakt.'' 

Pardon? Hier sputterde een verongelijkte kleuter, die anderen de schuld gaf van eigen falen. Wat klein, van zo'n grote artiest. En daarna begon het op te vallen. In latere jaren schreef De Jonge, tot op de dag van vandaag, programma's die altijd vermakelijk, vaak scherp en soms ontroerend zijn. Petje af. Maar als hij spontaan sprak, zoals in talk-shows, miste hij kennelijk de tijd om even na te denken. En wint de snelle flapuit het van de gedegen sarcast. Zelfs de trouwste fan fronst dan de wenkbrauwen.      

'Is dit niet heel erg een journalisten-dingetje?' 

Een onderwerp bij Jeroen Pauw was, vooruitlopend op het Kamerdebat, de Teeven-deal. Aan tafel in het praatprogramma zat ook De Jonge, ter promotie van een reeks lezingen. Terwijl ingewijden als NOS-redacteur Xander van der Wulp en advocaat Gerard Spong over de Teeven-zaak debatteerden, vroeg De Jonge opeens: ,,Maar is het niet heel erg een journalisten-dingetje, die hele Teeven-deal? Zodat om acht uur [in het Journaal, wp] iets heel hijgerigs gebracht kan worden? Hoe belangrijk is dit?'' 

Van der Wulp legde uit waarom de zaak wel degelijk heel belangrijk was. Intussen stonden mijn wenkbrauwen stijf van de frons, waren beide mouwen uit m'n vest gevallen en zat ik allerpafst op de bank. Mijn goeroe! Die bijna vijftig jaar ragfijn alle sjoemelende, hypocriete, lakse en plucheplakkende politici had gefileerd. Die goeroe vindt nu dat bewezen gepruts, gedraai en misleiding zoals rond de Teeven-deal een NOS-hypje is. En dus heel onbelangrijk.

De cabaretier die op een cruciaal punt als de betrouwbaarheid van de overheid een totaal ander pad inslaat, is zijn trouwe fan definitief kwijt. Dit is spijtig. Voor beiden. Aan de andere kant: naast alle elpees staat ook het 4,6 kilo zware naslagwerk 'Kijk, dat is Freek'. Dus gelukkig hebben we de foto's nog.

Laatst gewijzigd op 18-12-2015 om 11:20 uur