Friese proeftuin voor boerenlandschap met vogels

Fryslân zou internationaal proeftuin moeten worden voor duurzame landbouw. Met oog voor de natuur, zodat de grutto, de kievit en de leeuwerik er weer kunnen gedijen.

Door Bert de Jong

Laat Nederland een belangrijke exporteur van agrarische producten zijn, toch is het de hoogste tijd voor omschakeling. Boeren in Fryslân zouden een etalage moeten vormen ,,hoe we het allemaal helemaal anders kunnen doen’’. Landschap komt daarin centraal te staan.

Professor Han Olff van de Rijksuniversiteit Groningen gooit de knuppel in het hoenderhok. De ecoloog vindt het tijd voor nieuw denken met nieuwe verdienmodellen voor de boeren. ,,Ik begon eerst boervijandig, maar al snel kreeg ik veel medelijden met ze. Kijk naar hoe weinig ze verdienen, naar hoe ze zich desondanks laten opjutten meer te produceren.’’

Olff bepleit een ,,andere denkrichting waarbij er niet naar de opbrengsten wordt gekeken, maar naar de kosten’’. Het is volgens hem in het belang van de boer: ,,Met minder kosten kan hij meer verdienen’’. Hij verbaast zich erover dat de productie steeds verder wordt opgevoerd. Dat zodoende landschap wordt geofferd voor melkproducten voor  China. ,,Maar willen we dit wel? Wie heeft hiervoor gekozen?’’ 

Het is Olff te doen om de toekomst van het landschap. Graag zou hij hiervoor een deel van de 1 miljard euro bestemmen die voor de Kennisagenda is uitgetrokken. Hij denkt dat er ook van de Europese Unie veel geld is te halen voor nieuw innovatief onderzoek. Fryslân zou er volgens hem internationaal veel aandacht mee trekken.

Minder vogels

Er is urgentie, omdat de biodiversiteit van het landschap in snel tempo afneemt. Sinds 1990 is het aantal boerenlandvogels bijvoorbeeld met ongeveer 30 procent gedaald. De achteruitgang over de periode vanaf 1960 is zelfs meer dan 50 procent, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. ,,Ik wil niet de tijd van Ot en Sien terug, maar we moeten wel iets creatiefs bedenken’’, vindt Olff.

Onder andere door het intensieve gebruik en beheer van bouw- en grasland is de ideale biotoop van veel weidevogels op zijn kop gezet. In de tweede helft van de twintigste eeuw is het agrarisch landschap overhoop gehaald, onder andere door schaalvergroting, landinrichting, mechanisatie en het omlaag brengen van waterpeil. Bovendien is de oppervlakte blijvend grasland met ongeveer een derde afgenomen.

Schijn

Schijn bedriegt, nu het minder slecht lijkt te gaan met de boerenlandvogels. Dit komt echter vooral door de grote groepen ganzen die zich volvreten met eiwitrijk gras dat eigenlijk voor de koeien bedoeld is.  Zo herbergt het nieuwe boerenland nieuwe vogels. Andere zijn gevlucht. De grutto en de kievit bijvoorbeeld zijn amper te vinden op de weidse velden vol raaigras.

In ruim vijftig jaar is het aantal boerenlandvogels in Nederland 2,5 miljoen verminderd naar nu ruim 1,5 miljoen. Van de grutto’s is twee derde verdwenen. Sommige soorten als de veldleeuwerik, de partrijs en de ringmus zijn amper meer te vinden.

Verbetonning

Weidevogels prefereren landerijen met kruidenrijk gras, waar de bodem door een hoog waterpeil nat is en waar in de toplaag voldoende voedsel is te vinden. Het grote grutto-onderzoek van professor Theunis Piersma in de Friese Zuidwesthoek vertelt veel over de grote veranderingen in het boerenlandschap. ,,Grutto’s mijden het moderne boerenland’’, concludeert Piersma. Het heeft volgens hem te maken met de ,,verbetonning van het Nederlandse grasland’’.  Door een laag waterpeil, drainage en mestinjectie droogt de toplaag snel uit.

En er is nog iets waar Piersma zich grote zorgen over maakt: ,,Er zijn zo weinig insecten’’. Daar moeten de jonge weidevogelkuikens groot van worden. Nieuw onderzoek moet meer duidelijkheid  verschaffen. De weidevogelprofessor denkt aan het gebruik van nieuwe pesticiden in maïs- en tulpenteelt, die ,,duizend keer zo giftig zijn als DDT’’. Hij toont met satellietbeelden hoe snel de toename gaat van het maïsareaal.

 

Agrarisch natuurbeheer en initiatieven als nestbescherming helpen, maar het zet nog weinig zoden aan de dijk. Althans het heeft tot nog toe de dalende tendens geen ommekeer kunnen geven.  Kunnen de Friese weidevogels beter hun heil zoeken in het buitenland?  Het is daar niet veel beter, blijkt uit de rapportage van het Compendium voor de Leefomgeving. In Oost- en Zuid-Europa gaat weer om een andere reden leefgebied voor boerenlandvogels verloren. Onrendabele landbouwgronden worden onaantrekkelijk omdat ze verruigen.

Ganzen

Zo scherp daarmee in contrast zijn de groene Friese weilanden, die zo in trek zijn bij honderdduizenden ganzen. De begrazing is de boeren een doorn in het oog. Volgens het CBS zijn er in Nederland 2,4 miljoen ganzen, tien keer meer dan in 1975. Tot 1960 waren soorten als de grauwe gans hier amper als broedvogel te vinden.

Dit productiegrasland is uit de gratie bij de kemphanen. ,,Deze verdwijnen sinds 2000 heel snel uit Súdwest-Fryslân’’, constateert onderzoeker Jos Hooijmeijer. Tot die tijd waren deze vogels er als doortrekkers in grote zwermen te vinden om zichzelf vet te mesten en daarna de reis te vervolgen. De stroom is minstens twee derde kleiner dan in 2000, stelt Hooijmeijer. Hij wijt het aan een kleinere beschikbaarheid van voedsel en nat boerenland.

Laatst gewijzigd op 04-04-2017 om 23:44 uur




Meer Gezond en Groen

Groene tuin is goed voor mens, dier en planeet

De gemeente Leeuwarden stimuleert de inwoners met subsidie een groenere stad te maken. Bij woningen zie je tegenwoordig vooral tegels en stenen. Maar al die stenen zijn slecht voor mens, dier en planeet. Operatie Steenbreek doet er wat aan, ook in Leeuwarden.

Door André Keikes
 
 
 

Tieners en arts helpen ouderen eenzaamheid te verdringen met app

Een heitje voor een karweitje, maar dan als moderne Yoho-app. Huisarts Karin Groeneveld (47) uit Lemmer bedacht 'Young helps old': tieners helpen ouderen bij kleine klusjes: zij verdienen wat bij en ouderen krijgen hulp. En gezelschap. Haar idee van een app werd uitgeroepen tot Beste Zorgidee 2016. ,,Eenzaamheid kan mensen echt ziek maken.” 

Door Karin de Mik
 

Meldingsplicht voor hazenpest

De hazenpest is terug. Artsen krijgen op gezag van de minister van volksgezondheid een meldingsplicht. Dit moet verspreiding van de ziekte in beeld brengen. 

Door De Redactie
 

Han Olff: ’Voedselweb Waddenzee brokkelt af’  

Han Olff, hoogleraar ecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, maakt zich grote zorgen over het voedselweb in de Waddenzee. Dat is in verval. Zeegrasvelden en mosselbanken zijn verdwenen. Net als grote zeevissen als kabeljauw en wijting. Zijn oplossing: visserij, delfstofwinning en havenactiviteiten beperken.  

Door Karin de Mik
 
 

Boeren in de etalage van de samenleving

De harde kritiek van burgers op de kaalslag van het Friese platteland kon niet uitblijven na de ongebreidelde groei van de melkplas en bijbehorende meststroom door het verdwijnen van het melkquotum. Vooralsnog reageren boeren op ouderwets defensieve wijze.

Door Nico Hylkema
 
 

Meer soorten vis in Friese wateren

Vissen houden van planten. Waar het riet mag ruisen en de waterlelies mogen bloeien, daar zijn de vissen in de Friese wateren. Er is daar duidelijk herstel van de visstand.

Door De Redactie
 

Hoe een legkip te redden

Dierenactiviste Jacqueline Verschuren redt legkippen uit de bio-industrie. Op haar erf in Twijzelerheide scharrelen ze rond. Ze zijn vrijgekocht.

Door Karin de Mik

Fries heeft het meeste gras per inwoner

Friezen hebben de meeste landbouwgrond om zich heen. Om precies te zijn 4000 vierkante meter per inwoner; een half voetbalveld groot. Alleen de Drenten en de Zeeuwen komen er bij in de buurt.

Door De Redactie
 
 

Fryslân met dwangsom op de knieën om kievitseieren

Hoogste tijd dat het afgelopen is met die altijd lastige Friezen, denken ze in Den Haag. Armanda Stuiver is geëerd als vindster van het eerste Friese kievitsei in 2016, maar nu wordt paal en perk gesteld. Met een dwangsom moet de vogelwachtersbond BFVW buigen. 

Door De Redactie
 

De grootverdieners in Friese zorg: MCL aan de top

Exact 1107 topbestuurders in de publieke en semipublieke sector verdienen meer dan de wettelijke norm. Onder hen zijn 26 Friezen. Met name de zieken- en ouderenzorg blijkt goed betaald. Even huiveren over wat ze in Friesland toucheren. Lees en reken mee in de lange lijst.

Door De Redactie
 

Opnieuw op de bres voor het Wad, maar anders

De Waddenvereniging viert feest. De natuurorganisatie staat stil bij het vijftigjarig bestaan. Van felle strijd naar consensus met bewoners. En een opdracht: de Waddenzee is als biosfeerregio onvoldoende benut, stelt Andrée van Es. 

Door Karin de Mik
 
 
 

Eerste ei? Fries actieplan voor nood weidevogels

Het gaat slecht met de weidevogels. In twintig jaar tijd zijn er de helft minder grutto's en kieviten. Er is Friese ambitie voor een grote omslag. Of het eerste kievitsei nou geraapt wordt of niet. Die discussie leidt af van de nood onder weidevogels.

Door Bert de Jong
 

Veel katten zijn moordenaars

In Friesland worden jaarlijks 1820 zwerfkatten gevangen. Een veelvoud ervan zwerft ongezien rond in steden en op landerijen. Het advies: alle katten verplicht castreren. Anders is er geen houden aan.

Door De Redactie
 

Zomer 2015: daar is de hittegolf

Zaterdag 4 juli: de hittegolf in Nederland is officieel. Een hittegolf: voor velen een zucht van verlichting: eindelijk zomer. Voor anderen zuchten. Het is een gevolg van extra broeikasgassen als CO2.

Door De Redactie

Friesland is aan zet voor beperking CO2

De Nederlandse staat doet veel te weinig om het klimaatprobleem te verminderen. In plaats van met 17 procent moet de uitstoot van broeikasgassen met 25 procent terug in 2020. Friesland kan niet achterover leunen. Het klimaatakkoord van Parijs verplicht.

Door Nico Hylkema
 

Op weg naar andere Friese zorg

De droom wordt werkelijkheid. Het Leeuwarder ziekenhuis MCL wordt hét topziekenhuis van Friesland voor de specialistische zorg. Een miljoeneninvestering in 2016 is de volgende stap op weg naar andere Friese zorg.

Door Bert de Jong
 

De beste aarde van het land

Het nieuws anno 2015 is een alarmerend lange rij berichten over milieuvervuiling, klimaatverandering, dubieus gedrag van multinationals en politici die het ook niet meer weten. Wat moet je als machteloze burger? Dan ga je moestuinieren.

Door André Keikes
 
 
 
 
Pagina 1 van 1