Vork en mes als machtigste wapens
Eet minder of helemaal geen vlees en reken af met het rendementsdenken van 'meer, meer, meer'. Marianne Thieme houdt Friezen een spiegel voor.
Haar nieuwste documentaire 'One single planet' was net afgelopen, toen ze het zaaltje van hotel Van der Valk in Hurdegaryp binnenstapte. Ze had haar film zullen inleiden, maar ze liep vertraging op door een onverwacht televisieoptreden. Het gezicht van de Partij voor de Dieren (PvdD), kek rood jasje, spijkerbroek, was verrast door de hoge opkomst. Met een opgewekte glimlach mengde ze zich onder de ruim zestig partijleden van de afdeling Friesland.
Uit voorzorg waren er twee beveiligers ingehuurd. In het Overijsselse Dalfsen was het een paar dagen daarvoor tot opstootjes gekomen. De Partij voor de Dieren wekte daar de woede van enkele boeren, omdat de dierenvrienden tegen een plaatselijke mestvergister zijn. Thieme vatte haar beveiliging licht op. ,,Soms lopen er een paar dwazen rond, maar er is verder niets aan de hand hoor.''
Ze beantwoordt vragen uit het publiek, steekt de Friese lijsttrekker Rinie van der Zanden een hart onder de riem. Die vertelt dat GrienLinks geen lijstverbinding wilde met de PvdD. ,,Ze zeiden dat ze ons niet in het zadel willen helpen. Ook de SP en D66 zeiden nee.” Van der Zanden wil, als ze in de Friese staten wordt gekozen, een aanjaagfunctie hebben. ,,Ik ga veel vragen stellen, want er gebeuren ondoorzichtige dingen.” Vooral de in haar ogen machtige arm van de landbouwlobby reikt ver in het Friese provinciehuis.
Thieme’s boodschap in haar derde Al Gore-achtige docu is helder: protesteer tegen ongeremde economische groei, want die gaat ten koste van de leefbaarheid, de natuur, het milieu en de dieren. ,,Ga voor duurzaamheid en mededogen. Ga anders leven.” In haar documentaire keert ze zich tegen de intensieve veehouderij, ,,een verziekt systeem”. Cijfers, weetjes en interviews met deskundigen wisselen elkaar af. En natuurlijk zijn er de nare beelden van varkens die nooit het daglicht zien, kippen in te kleine hokken en geiten die een spuitje krijgen. Een partijlid vertelt in de pauze dat zijn vrouw niet meer mee komt, omdat die altijd zo somber wordt van al die ellende.
Vier aardes nodig
In 1972 waarschuwde de Club van Rome in 'Grenzen aan de groei' al dat meer economische groei ten koste zou gaan van natuur en milieu. Hoewel critici zeggen dat hun sombere voorspelling niet is uitgekomen, betoogt Thieme dat de rek van moeder aarde eruit is. ,,Economische groei wordt ingezet als paardenmiddel tegen alle kwalen.” Helaas zijn de grondstoffen beperkt, terwijl het gebruik ervan sinds 1970 alleen maar is toegenomen. Als iedereen leeft zoals de Amerikanen, zijn er vier aardes nodig.”
Thieme heeft haar filmbetoog in vieren verdeeld: zoönosen (dierziekten), het wereldvoedselprobleem, de waterschaarste en de biodiversiteit. Bacteriën brengen dierziektes over, die een gevaar vormen voor de mens. De wereldvoedselvoorziening en de biodiversiteit zijn in gevaar. En het water wordt schaarser en schaarser. De intensieve veeteelt, met volgepakte stallen en het gebruik van kunstmest en landbouwgif, is de boosdoener.
Van de bacteriën die mensen ziek kunnen maken is 75 procent afkomstig van dieren. Door het gebruik van antibiotica zijn ze resistent tegen virussen. Varkensgriep (al snel omgedoopt tot Mexicaanse griep), Q-koorts, SARS en vogelgriep bedreigen onder meer de volksgezondheid. Hans Zaaijer van Bloedbank Sanquin vertelt in de film dat het virus uit de intensieve veeteelt komt en zich vermenigvuldigt. In een klein, dichtbevolkt landje als Nederland, waar de boeren dichtbij de burgers wonen, kan dit tot ziekte-uitbraken leiden. Of zoals Thieme concludeert: “Het is een tikkende tijdbom.”
Zo'n tien tot twintig miljoen biggen in Nederland hebben hepatitis E in het bloed. Van de donoren van de bloedbank heeft 1 op de 500 dat virus ook. Een gezond mens heeft er weinig last van, maar als je reumapatiënt bent of leukemie hebt, kun je levercirrose ontwikkelen. Zaaijer zegt dat de consument geen plofkippen meer moet kopen. Thieme wil een Dierziektenfonds en een topconferentie over de infecties die de intensieve veeteelt veroorzaakt In 2005 won Wakker Dier een rechtszaak, aangespannen door pluimveehouders. De rechter vond het aannemelijk dat de dierenorganisatie een verband had gelegd tussen vogelgriep en de intensieve veehouderij.
Wijlen Robert F. Kennedy komt in beeld. De senator – broer van JFK, net als hij vermoord – somt op wat het Amerikaanse Bruto Nationaal Product (BNP) is. ,,Alles behalve dat wat het leven de moeite waard maakt.” Wat maakt het uit dat er een diertje uitsterft? vroeg iemand zich ooit eens af. Maar het gehoor is geschokt als Thieme zegt dat 1 op de 4 zoogdieren, 1 op de 8 vogels en 1 op de 3 amfibieën met uitsterven wordt bedreigd. ,,Er verdwijnt een manier van leven, die ons leven verrijkt.”
Laagste soortenrijkdom van Europa
In Nederland is de soortenrijkdom nog maar 15 procent. Het laagste van Europa. In de tropen is de soortenrijkdom de afgelopen veertig jaar met 83 procent afgenomen. Dat komt door ontbossing. Het regenwoud wordt gekapt en er komen sojaplantages voor in de plaats. Bijen sterven uit, terwijl driekwart van de landbouwgewassen afhankelijk is van bestuiving door de diertjes. De grote boosdoener is het landbouwgif. Thieme: ,,Dat is 7000 keer zo giftig als DDT.” Nederland is na Korea en Japan het land dat het meest de gifspuit hanteert. ,,De hele plant wordt giftig, zelfs de nectar en dauwdruppels.” Je moet geen bloembollen kopen die niet biologisch zijn, want de bijtjes die erop gaan zitten, sterven onherroepelijk. Voor veel mensen een eyeopener”, zegt ze.
Over tien jaar kampen 2 miljard mensen met waterschaarste. Water zit overal in. In ons lichaam, maar ook in alle producten die we dagelijks kopen. Voor de productie van een glas koemelk is 255 liter water nodig. Voor 200 gram van de vleesvervanger quorn 200 liter. Maar voor een chocoladereep 1700 liter water, als we Thieme mogen geloven. Een spijkerbroek kost zelfs 8000 liter water. Behalve water wordt ook ons voedsel schaarser. In 2050 is 60 procent meer voedsel nodig om alle mondiale monden te voeden, zegt de Wereldvoedselorganisatie.
De voedselproductie dus maar opschroeven door schaalvergroting in de vee-industrie? Nee, zegt Thieme. Ze verwijst naar Hilal Elver, VN-mensenrechtenrapporteur voor het recht op voedsel. Die ziet meer heil in kleinschaligheid. ,,De ecologische landbouw heeft de toekomst”, meent Elver. Op de helft van alle akkers ter wereld worden gewassen verbouwd die bestemd zijn voor veevoer. Als we daar eens tarwe op gingen telen, dan was het wereldvoedselprobleem snel opgelost. Nu voeren we 25 kilo voer aan een koe, om 1 kilo rundvlees te krijgen.
Anders eten
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) adviseerde eerder al om minder dierlijke eiwitten te eten. Thieme tot de zaal: ,,We moeten anders gaan eten. Minder vlees. Vork en mes zijn de machtigste wapens om de aarde te bewaren voor toekomstige generaties.”
Thieme is ervan overtuigd dat veel mensen een menselijke maat in de melkveehouderij willen. ,,Het maatschappelijk protest hierover moet aanzwellen.” Ze waarschuwt voor meer megastallen als het melkquotum binnenkort verdwijnt. Een vrouw in het zaaltje roept: ,,Laten we nu een Fries actiecomité 'Megastallen nee' oprichten!”
De lange zit – gecompenseerd door een consumptiebon en een warme vegaquiche – is ten einde. De Friese PvdD’ers hadden hun boegbeeld als afscheidscadeau een biologische oranjekoek willen geven. Maar Thieme is sindskort veganist en eet geen zuivel meer. ,,De bakker kon de roomboter nog wel door plantaardige margarine vervangen, maar de eieren weglaten kon hij niet”, licht voorzitter Adriënne Jonker toe. Thieme lijkt zich even bezwaard te voelen en reageert direct: ,,Iedereen moet eten zoals hij wil. Wij zijn geen clubje veganisten.”
Laatst gewijzigd op 17-03-2015 om 16:02 uur
